2.3 Perkembangan Nasionalisme di Asia

Ciri Umum dan Konteks Perkembangan Nasionalisme di Asia
- Perkembangan nasionalisme di Asia merupakan kesinambungan idea nasionalisme di Barat.
- Ia tercetus kesan daripada pertembungan yang berlaku dengan bangsa Eropah.
- Kebangkitan nasionalisme di Asia muncul sebagai reaksi terhadap kedatangan dan penjajahan kuasa Eropah di Asia, atau tindak balas atas kehadiran kuasa Barat.
Negara dan Wilayah Penting dalam Perkembangan Nasionalisme di Asia
- Kebangkitan nasionalisme di Asia termasuk di India, China, Mesir (Empayar Uthmaniyah), dan Jepun.
Perkembangan Nasionalisme Mengikut Negara/Wilayah
- Nasionalisme di India
  - Matlamat utama: Menentang dasar imperialisme British.
  - Titik tolak: Kebangkitan penduduk tempatan dalam Dahagi India 1857. Dahagi India merupakan pemberontakan oleh askar upahan British berbangsa India terhadap pemerintahan British. Orang India menganggapnya sebagai perjuangan membebaskan negara dari British.
  - Gerakan nasionalisme melalui beberapa tahap:
    - Peringkat Awal: Bercorak gerakan terhadap isu sosioagama sebagai reaksi kepada penularan pengaruh budaya Barat. Pertubuhan penting seperti Brahmo Samaj dan Arya Samaj menanam rasa cinta terhadap budaya tempatan kesan pengaruh Barat.
    - Penghujung Abad ke-19: Perkembangan pendidikan Barat membawa kemunculan golongan intelektual yang memulakan gerakan nasionalisme lebih tersusun. Golongan ini menubuhkan pertubuhan politik untuk menyuarakan pandangan (contoh: Kongres Kebangsaan India/Indian National Congress – INC pada 1885, Liga Muslim pada 1906).
    - Awal Abad ke-20: Muncul gerakan bersifat keras yang diketuai oleh nasionalis radikal (contoh: Bal Gangadhar Tilak, Bipin Chandra Pal) yang menggerakkan semangat penentangan secara militan terhadap British.
    - Selepas Perang Dunia Pertama: INC mengamalkan dasar tidak bekerjasama dengan British. Mahatma Gandhi menjadikan satyagraha (berpegang teguh kepada kebenaran, asas perjuangan tanpa keganasan) sebagai pegangan untuk menggerakkan nasionalisme.
    - Selepas Perang Dunia Kedua: INC dan Liga Muslim membentuk jawatankuasa khas merangka rancangan pembahagian India, iaitu negara India dan Pakistan. Pakistan diumumkan merdeka pada 14 Ogos 1947 dengan Muhammad Ali Jinnah sebagai Gabenor Jeneral. India mengisytiharkan kemerdekaan pada 15 Ogos 1947 dan Jawaharlal Nehru dilantik sebagai Perdana Menteri pertama.
- Nasionalisme di China
  - Matlamat utama: Mengukuhkan peradaban China dalam kalangan orang Cina daripada ancaman penguasaan politik dan ekonomi oleh kuasa asing. Menentang penjajahan Barat.
  - Penentangan bermula: Terhadap pemerintahan Dinasti Manchu (kerajaan Manchuria) yang dianggap sebagai orang luar dan kehilangan mandat untuk memerintah. Masyarakat China hilang kepercayaan terhadap Dinasti Manchu yang gagal menghalang kemasukan pengaruh Barat.
  - Gerakan seterusnya: Bercorak anti-Barat kerana menentang campur tangan kuasa Barat di China.
  - Tokoh pelopor: Dr. Sun Yat Sen.
  - Ideologi perjuangan: Tiga Prinsip Rakyat (San Min Chu-i) – nasionalisme, demokrasi, dan kebajikan sosial.
  - Kesan: Nasionalisme di China telah mempengaruhi penubuhan sekolah Cina dan penggunaan bahasa Mandarin sebagai bahasa pengantar di Tanah Melayu selaras perkembangan di China.
- Nasionalisme di Empayar Uthmaniyah dan Mesir
  - Dikenali sebagai gerakan Pan-Islamisme di Empayar Uthmaniyah dan Gerakan Islah di Mesir.
  - Imperialisme Barat di Mesir menyebabkan pertembungan kebudayaan Eropah-Amerika dengan kebudayaan tempatan yang mengubah budaya dan tradisi kepercayaan masyarakat.
  - Matlamat:
    - Gerakan Islah menyeru umat Islam berpegang pada ajaran Islam sebenar berpandukan al-Quran dan Hadis.
    - Ia juga bertujuan memperbaik kehidupan masyarakat untuk melepaskan diri daripada penjajahan.
    - Gerakan Pan-Islamisme di Empayar Uthmaniyah menyedarkan umat Islam untuk bersatu menentang ancaman luar.
    - Secara umum, matlamatnya adalah menggesa umat Islam berpegang ajaran Islam sebenar, menyatupadukan umat Islam, dan memperbaiki taraf hidup umat Islam.
- Nasionalisme di Jepun
  - Digerakkan oleh pemerintah Jepun disebabkan kesedaran untuk mencapai kemajuan bagi mengelakkan ancaman imperialisme Barat.
  - Berbeza dari China dan Korea kerana Jepun tidak pernah dijajah dan merupakan negara merdeka, lalu nasionalismenya lahir untuk mengekalkan kedaulatan dan mengelak ancaman Barat.
  - Tokoh/Gerakan: Maharaja Mikado Meiji melancarkan gerakan Pemulihan Jepun (Meiji).
  - Strategi Pemulihan Meiji: Menekankan pemodenan mengikut model Barat supaya Jepun dihormati oleh kuasa Barat. Tujuan gerakan ini adalah menjadikan Jepun negara perindustrian moden berdasarkan model Barat dan menaikkan martabat Jepun. Pemulihan Meiji meliputi pembaharuan dalam semua aspek kehidupan.
  - Ideologi: Prinsip dan semangat bushido dijadikan asas membina nasionalisme (sikap sanggup menanggung risiko, bersungguh mencapai cita-cita, sedia berkorban demi ketua dan negara).
  - Hasil Pemulihan Meiji: Jepun muncul sebagai negara perindustrian dan kuasa tentera yang kuat di Asia pada awal abad ke-20.
  - Fasa Seterusnya: Desakan ekonomi dan nasionalisme melampau oleh golongan tentera kemudiannya menjadikan Jepun sebagai kuasa imperialisme di Asia. Semangat nasionalisme menjadi sangat tinggi, ekstrem, dan agresif (ultranasionalisme). Golongan nasionalis mempunyai cita-cita meluaskan wilayah kekuasaan Jepun. Cita-cita membentuk Asia Timur Raya menyebabkan Jepun terlibat dalam Perang Dunia II dan kehancuran.
  - Selepas takluk Jepun, AS berusaha hilangkan semangat nasionalisme dengan bubar tentera, hukum pesalah perang, bubar Pasukan Zaibatsu, dan kembalikan demokrasi.
Pengaruh Luar Terhadap Nasionalisme di Asia
- Gerakan nasionalisme di Asia dipengaruhi oleh kemenangan Jepun menewaskan Rusia dalam Perang Rusia-Jepun (1905) dan kemenangan ke atas China dalam Perang China-Jepun (1895).
- Kejayaan Jepun menewaskan Rusia dan China membuka mata rakyat tempatan untuk memperjuangkan nasib mereka.
- Ia memberi ilham kepada pemimpin nasionalis di Asia Tenggara tentang keupayaan negara kecil mengalahkan negara besar.

Soalan Lazim dan Istilah Penting

Kuiz Soalan Jawapan Pendek

Jawab soalan-soalan berikut dalam dua hingga tiga ayat berdasarkan maklumat daripada teks sumber.

Apakah faktor utama yang mencetuskan perkembangan nasionalisme di Asia?
Terangkan bagaimana Dahagi India 1857 menjadi titik tolak kepada gerakan nasionalisme di India.
Apakah peranan Mahatma Gandhi dan prinsip satyagraha dalam perjuangan kemerdekaan India?
Apakah dua matlamat utama gerakan nasionalisme di China?
Huraikan ideologi “Tiga Prinsip Rakyat” yang diperkenalkan oleh Dr. Sun Yat Sen.
Apakah tujuan utama Gerakan Islah yang muncul di Mesir?
Bagaimanakah pendekatan nasionalisme di Jepun berbeza daripada gerakan nasionalisme di negara-negara Asia yang lain?
Apakah matlamat Maharaja Mikado Meiji melancarkan gerakan Pemulihan Meiji?
Apakah yang dimaksudkan dengan semangat bushido dan bagaimana ia menyumbang kepada nasionalisme Jepun?
Bagaimanakah kemenangan Jepun ke atas Rusia pada tahun 1905 mempengaruhi gerakan nasionalisme di Asia?

Skema Jawapan

Perkembangan nasionalisme di Asia tercetus kesan daripada pertembungan yang berlaku dengan bangsa Eropah. Ia merupakan reaksi terhadap kedatangan dan penjajahan kuasa Eropah di Asia, berfungsi sebagai tindak balas terhadap kehadiran kuasa Barat.
Dahagi India 1857 merupakan pemberontakan oleh askar upahan British berbangsa India menentang pemerintahan British. Peristiwa ini dianggap oleh orang India sebagai perjuangan untuk membebaskan negara mereka, sekali gus menjadi titik tolak kepada kebangkitan penduduk tempatan.
Selepas Perang Dunia Pertama, Mahatma Gandhi menjadikan satyagraha, iaitu prinsip berpegang teguh kepada kebenaran dan perjuangan tanpa keganasan, sebagai pegangan. Prinsip ini digunakan untuk menggerakkan nasionalisme dan dasar tidak bekerjasama dengan pihak British.
Matlamat utama nasionalisme di China adalah untuk mengukuhkan peradaban China daripada ancaman penguasaan politik dan ekonomi oleh kuasa asing. Selain itu, ia juga bertujuan menentang pemerintahan Dinasti Manchu yang dianggap sebagai orang luar dan gagal menghalang pengaruh Barat.
“Tiga Prinsip Rakyat” atau San Min Chu-i yang diperkenalkan oleh Dr. Sun Yat Sen merangkumi tiga ideologi utama. Prinsip tersebut ialah nasionalisme, demokrasi, dan kebajikan sosial yang menjadi asas perjuangan beliau.
Gerakan Islah menyeru umat Islam untuk berpegang kepada ajaran Islam yang sebenar berpandukan al-Quran dan Hadis. Gerakan ini juga bertujuan untuk memperbaik kehidupan masyarakat bagi melepaskan diri daripada belenggu penjajahan Barat.
Nasionalisme di Jepun digerakkan oleh pemerintahnya sendiri untuk mencapai kemajuan bagi mengelakkan ancaman imperialisme Barat. Berbeza dengan negara lain, Jepun tidak pernah dijajah, jadi nasionalismenya lahir untuk mengekalkan kedaulatan negara sedia ada.
Maharaja Mikado Meiji melancarkan Pemulihan Meiji untuk menjadikan Jepun sebuah negara perindustrian yang moden berdasarkan model Barat. Tujuannya adalah untuk menaikkan martabat Jepun supaya negara itu dihormati oleh kuasa-kuasa Barat.
Semangat bushido ialah prinsip yang menekankan sikap sanggup menanggung risiko, bersungguh-sungguh mencapai cita-cita, serta sedia berkorban demi ketua dan negara. Prinsip ini dijadikan asas untuk membina semangat nasionalisme dalam kalangan masyarakat Jepun.
Kemenangan Jepun ke atas Rusia pada tahun 1905 telah membuka mata rakyat tempatan di negara-negara Asia yang lain untuk memperjuangkan nasib mereka. Kejayaan ini memberi ilham kepada pemimpin nasionalis bahawa negara kecil juga berupaya mengalahkan negara besar.

Glosari Istilah Penting

Istilah	Definisi
Nasionalisme di Asia	Kesinambungan idea nasionalisme Barat yang tercetus sebagai reaksi terhadap pertembungan dan penjajahan oleh kuasa Eropah di Asia.
Dahagi India 1857	Pemberontakan oleh askar upahan British berbangsa India terhadap pemerintahan British, dianggap sebagai titik tolak perjuangan membebaskan negara.
Brahmo Samaj & Arya Samaj	Pertubuhan sosioagama di India yang menanamkan rasa cinta terhadap budaya tempatan sebagai reaksi kepada penularan pengaruh budaya Barat.
Kongres Kebangsaan India (INC)	Pertubuhan politik yang ditubuhkan pada tahun 1885 oleh golongan intelektual India untuk menyuarakan pandangan dan menentang British.
Liga Muslim	Pertubuhan politik yang ditubuhkan di India pada tahun 1906, kemudiannya merangka pembahagian India bersama INC untuk membentuk Pakistan.
Satyagraha	Prinsip perjuangan yang dipegang oleh Mahatma Gandhi, bermaksud “berpegang teguh kepada kebenaran” dan menjadi asas perjuangan tanpa keganasan.
Dinasti Manchu	Kerajaan Manchuria yang memerintah China dan dianggap sebagai orang luar. Kelemahan mereka dalam menghalang pengaruh Barat mencetuskan penentangan nasionalis.
Tiga Prinsip Rakyat (San Min Chu-i)	Ideologi perjuangan Dr. Sun Yat Sen di China yang merangkumi nasionalisme, demokrasi, dan kebajikan sosial.
Gerakan Islah	Gerakan di Mesir yang menyeru umat Islam berpegang pada ajaran Islam sebenar (al-Quran dan Hadis) dan memperbaiki kehidupan untuk bebas daripada penjajahan.
Pan-Islamisme	Gerakan di Empayar Uthmaniyah yang menyedarkan dan menyeru umat Islam untuk bersatu menentang ancaman kuasa luar.
Pemulihan Meiji	Gerakan pemodenan yang dilancarkan oleh Maharaja Mikado Meiji untuk menjadikan Jepun sebuah negara perindustrian moden mengikut model Barat.
Bushido	Prinsip dan semangat yang menjadi asas nasionalisme Jepun, menekankan sikap sanggup menanggung risiko, kesungguhan, dan sedia berkorban untuk negara.
Ultransionalisme	Semangat nasionalisme yang melampau, ekstrem, dan agresif yang muncul di Jepun, didorong oleh golongan tentera untuk meluaskan wilayah kekuasaan.
Asia Timur Raya	Cita-cita golongan nasionalis Jepun untuk membentuk sebuah blok kuasa di Asia, yang akhirnya membawa Jepun terlibat dalam Perang Dunia Kedua.