1.3 Keunggulan Sistem Pentadbiran dan Undang-undang

Keunggulan merujuk kepada kesempurnaan dan keistimewaan sesebuah kerajaan. Sistem pentadbiran dan undang-undang yang mantap membolehkan Kesultanan Melayu Melaka mencapai keunggulan dalam pelbagai bidang.

Sistem Pentadbiran

Sistem Pembesar Empat Lipatan
1. Sistem pentadbiran Kesultanan Melayu Melaka dikenali sebagai Sistem Pembesar Empat Lipatan. Sistem ini berhierarki dan tersusun.
2. Sultan ialah ketua yang berkuasa dalam pemerintahan, peperangan, hubungan diplomatik, dan agama.
3. Sultan dibantu oleh Pembesar Empat Lipatan, iaitu Bendahara, Penghulu Bendahari, Temenggung dan Laksamana. Mereka merupakan sekumpulan pegawai yang membantu sultan dan raja dalam menjalankan pentadbiran.
4. Pembesar lain yang turut membantu termasuklah Syahbandar, Bentara, Orang Kaya, hulubalang dan penghulu.
5. Sultan Melaka memberikan kuasa mentadbir wilayah, sungai dan pulau kepada Pembesar Berempat yang dikenali sebagai kawasan pegangan.
Pembesar Empat Lipatan
1. Bendahara: Jawatan paling tinggi dan penting. Ketua pentadbir, ketua turus angkatan tentera, penasihat sultan, dan pemangku sultan. Bertanggungjawab dalam adat istiadat pertabalan dan pewarisan diraja.
2. Penghulu Bendahari: Menguruskan perbendaharaan dan sistem kewangan kerajaan. Mengutip cukai di pelabuhan daripada hasil perdagangan, cukai, dan ufti wilayah naungan.
3. Temenggung: Bertanggungjawab terhadap keselamatan dan keamanan kota Melaka. Disamakan dengan Menteri Dalam Negeri atau Ketua Polis. Juga bertugas sebagai penguasa bandar dan istana.
4. Laksamana: Panglima angkatan laut. Menjaga keselamatan perairan dan sultan di luar istana. Ketua duta dan urusan diraja ke seberang laut.
Pentadbiran Peringkat Jajahan
1. Pembesar diberikan tanggungjawab menguruskan pentadbiran daerah dan kampung.
2. Mereka dilantik oleh sultan dan Pembesar Berempat.
3. Tugas mereka ialah menjaga keamanan serta mengutip cukai di kawasan pentadbiran.
Sistem Kewangan
1. Kesultanan Melayu Melaka mempunyai sistem kewangan yang teratur. Sumber pendapatan ialah hasil perdagangan, cukai dan ufti.
2. Pengutipan cukai dilaksanakan oleh pembesar berdasarkan kawasan pegangan dan diuruskan oleh Syahbandar di pelabuhan.
3. Hasil cukai digunakan untuk membina istana dan membeli senjata.

Undang-undang

Hukum Kanun Melaka
1. Merupakan undang-undang bertulis bersama Undang-Undang Laut Melaka, berasaskan syariah dan hukum adat.
2. Diperkenalkan untuk menjamin kesejahteraan dan kemakmuran Kesultanan Melayu Melaka.
3. Mengandungi 44 fasal yang meliputi:
  1. Jenayah: Hukuman setimpal untuk kesalahan seperti membunuh, menikam dan mencuri.
  2. Peranan Raja dan Pembesar: Menjelaskan tugas sultan, Bendahara, Temenggung dan Penghulu Bendahari.
  3. Kekeluargaan: Mewujudkan keharmonian dalam keluarga dan menyelesaikan masalah perkahwinan.
  4. Ekonomi: Peraturan urus niaga supaya tidak bertentangan dengan ajaran Islam.
Undang-Undang Laut Melaka
1. Diusahakan oleh Nakhoda Jenal, Nakhoda Diri dan Nakhoda Sahak; diperkenan oleh Sultan Mahmud Shah.
2. Merangkumi aspek pelayaran, peranan nakhoda, jenayah atas kapal dan sistem cukai.
3. Contoh kandungan:
  1. Peranan Nakhoda: Diibaratkan sebagai raja dalam pelayaran.
  2. Jenayah: Hukuman untuk jenayah atas kapal seperti mencuri, membunuh dan memberontak.
  3. Percukaian: Sistematik dan adil. Cukai perjalanan dan hasil perniagaan dikenakan.

Kepentingan Sistem Pentadbiran dan Undang-undang

Kesejahteraan dan Kemakmuran: Undang-undang menjamin kesejahteraan rakyat. Sistem keselamatan menjadikan Melaka masyhur.
Keharmonian: Undang-undang kekeluargaan mewujudkan keharmonian dalam keluarga.
Keadilan: Sistem percukaian yang sistematik dan adil.
Kemajuan: Pembesar bijak mengawal kewangan menjadikan Melaka maju dan makmur.
Keunggulan: Undang-undang menjadikan kerajaan Melayu Melaka sebagai kerajaan yang unggul.

Soalan Lazim dan Istilah Penting

Kuiz Uji Minda

Jawab soalan-soalan berikut dalam 2-3 ayat berdasarkan pemahaman anda daripada bahan sumber.

Apakah nama sistem pentadbiran Kesultanan Melayu Melaka dan bagaimanakah strukturnya?
Siapakah empat pembesar utama yang membantu Sultan Melaka dan apakah peranan kolektif mereka?
Huraikan tiga tanggungjawab utama yang dipegang oleh Bendahara.
Apakah tugas-tugas Laksamana dalam pentadbiran Kesultanan Melayu Melaka?
Bagaimanakah pentadbiran di peringkat jajahan (daerah dan kampung) diuruskan?
Namakan dua kanun undang-undang utama yang diguna pakai di Melaka dan jelaskan asas kepada kedua-dua undang-undang tersebut.
Senaraikan tiga bidang utama yang diliputi oleh 44 fasal dalam Hukum Kanun Melaka.
Siapakah yang mengusahakan penggubalan Undang-Undang Laut Melaka dan di bawah pemerintahan sultan manakah ia diperkenankan?
Jelaskan peranan dan kuasa seorang nakhoda seperti yang termaktub dalam Undang-Undang Laut Melaka.
Bagaimanakah sistem kewangan Kesultanan Melayu Melaka diatur, dan untuk apakah hasil pendapatan kerajaan digunakan?

Skema Jawapan

Sistem pentadbiran Kesultanan Melayu Melaka dikenali sebagai Sistem Pembesar Empat Lipatan. Sistem ini mempunyai struktur yang tersusun rapi dan berhierarki, dengan Sultan berada di puncak kekuasaan.
Sultan dibantu oleh Pembesar Empat Lipatan yang terdiri daripada Bendahara, Penghulu Bendahari, Temenggung, dan Laksamana. Peranan kolektif mereka adalah sebagai sekumpulan pegawai yang membantu sultan dalam menjalankan pentadbiran kerajaan.
Bendahara memegang jawatan tertinggi dan terpenting. Tiga tanggungjawab utamanya ialah bertindak sebagai ketua pentadbir, ketua turus angkatan tentera, dan penasihat utama kepada sultan. Selain itu, beliau juga boleh menjadi pemangku sultan jika sultan gering atau keluar negara.
Laksamana berkhidmat sebagai panglima angkatan laut yang bertanggungjawab menjaga keselamatan perairan Melaka. Beliau juga berperanan sebagai pengawal peribadi sultan apabila baginda keluar dari istana serta menjadi ketua duta dalam urusan diraja ke seberang laut.
Pentadbiran di peringkat jajahan diuruskan oleh pembesar-pembesar yang dilantik oleh sultan dan Pembesar Berempat. Tugas utama mereka adalah untuk menjaga dan mengekalkan keamanan serta mengutip cukai di kawasan pentadbiran masing-masing.
Dua kanun undang-undang utama ialah Hukum Kanun Melaka dan Undang-Undang Laut Melaka. Kedua-dua undang-undang ini digubal berasaskan syariah dan hukum adat untuk menjamin kesejahteraan dan kemakmuran kesultanan.
Tiga bidang utama yang diliputi oleh Hukum Kanun Melaka ialah undang-undang jenayah (seperti membunuh dan mencuri), undang-undang kekeluargaan (untuk menyelesaikan masalah perkahwinan), dan peraturan ekonomi (berkaitan urus niaga). Selain itu, ia juga menjelaskan peranan raja dan pembesar.
Undang-Undang Laut Melaka diusahakan oleh beberapa orang nakhoda terkemuka iaitu Nakhoda Jenal, Nakhoda Diri, dan Nakhoda Sahak. Undang-undang ini telah diperkenankan oleh Sultan Mahmud Shah.
Menurut Undang-Undang Laut Melaka, seorang nakhoda mempunyai kuasa yang sangat besar semasa pelayaran. Beliau diibaratkan sebagai seorang raja di dalam kapal, yang memberikannya autoriti penuh untuk menguatkuasakan peraturan dan menjatuhkan hukuman.
Sistem kewangan Melaka adalah teratur, dengan pendapatan diperoleh daripada hasil perdagangan, kutipan cukai, dan ufti dari wilayah taklukan. Hasil pendapatan ini kemudiannya digunakan untuk perbelanjaan kerajaan seperti membina istana dan membeli senjata.

Glosari Istilah Penting

Istilah	Definisi
Bendahara	Jawatan tertinggi dan terpenting dalam pentadbiran. Bertindak sebagai ketua pentadbir, ketua turus angkatan tentera, penasihat sultan, dan pemangku sultan.
Hukum Kanun Melaka	Undang-undang bertulis yang mengandungi 44 fasal, meliputi undang-undang jenayah, kekeluargaan, peranan raja dan pembesar, serta ekonomi.
Kawasan Pegangan	Wilayah, sungai, atau pulau yang dikurniakan oleh Sultan Melaka kepada Pembesar Berempat untuk ditadbir dan dipungut hasilnya.
Keunggulan	Merujuk kepada kesempurnaan dan keistimewaan yang dimiliki oleh sesebuah kerajaan, dicapai melalui sistem pentadbiran dan undang-undang yang mantap.
Laksamana	Panglima angkatan laut yang bertanggungjawab menjaga keselamatan perairan Melaka, mengawal keselamatan sultan, dan bertindak sebagai ketua duta.
Nakhoda	Ketua atau kapten kapal. Dalam konteks Undang-Undang Laut Melaka, nakhoda diibaratkan sebagai raja semasa pelayaran dan memiliki kuasa penuh di atas kapal.
Pembesar Empat Lipatan	Sistem pentadbiran berhierarki yang terdiri daripada empat pembesar utama: Bendahara, Penghulu Bendahari, Temenggung, dan Laksamana.
Penghulu Bendahari	Pembesar yang bertanggungjawab menguruskan perbendaharaan dan sistem kewangan kerajaan, termasuk mengutip cukai di pelabuhan.
Syahbandar	Pembesar yang ditugaskan khusus untuk menguruskan dan mengutip cukai di kawasan pelabuhan.
Temenggung	Pembesar yang bertanggungjawab menjaga keselamatan dan keamanan kota Melaka, setaraf dengan peranan Menteri Dalam Negeri atau Ketua Polis.
Undang-Undang Laut Melaka	Undang-undang bertulis yang khusus berkaitan peraturan di laut, merangkumi aspek pelayaran, peranan nakhoda, jenayah di atas kapal, dan sistem cukai.
Ufti	Hasil atau bayaran yang diterima daripada wilayah naungan dan taklukan sebagai tanda ketaatan dan sebahagian daripada sumber pendapatan kerajaan.