1.2 Ciri-ciri Negara Bangsa Kesultanan Melayu Melaka

by

Kesultanan Melayu Melaka, yang mencapai kegemilangannya pada abad ke-15, sering dianggap sebagai asas kepada pembinaan negara bangsa Malaysia. Ciri-ciri negara bangsa Kesultanan Melayu Melaka yang diwarisi daripada kerajaan Alam Melayu, serta ciri-ciri tambahan lain, telah memperkukuh kesultanan tersebut.

Berikut adalah ciri-ciri utama negara bangsa Kesultanan Melayu Melaka:

  1. Kerajaan
  2. Rakyat
  3. Kedaulatan
  4. Wilayah Pengaruh
  5. Undang-undang
  6. Lambang Kebesaran

Huraian Terperinci

  1. Kerajaan
    1. Asas Pembentukan: Kerajaan Melaka muncul dengan adanya raja sebagai pemerintah tertinggi, yang dibantu oleh pembesar. Sistem pemerintahan ini diperkukuh dengan Sistem Pembesar Empat Lipatan.
    2. Sistem Pembesar Empat Lipatan: Sistem ini merupakan tonggak pentadbiran Melaka, yang membolehkan pentadbiran yang tersusun dan menjadikan Melaka sebagai sebuah empayar yang terkenal. Sistem ini terdiri daripada sultan sebagai ketua, diikuti oleh Bendahara, Penghulu Bendahari, Temenggung, dan Laksamana.
    3. Gelaran Sultan: Pemerintah Kesultanan Melayu Melaka menggunakan gelaran “sultan” setelah menerima kedatangan Islam.
  2. Rakyat
    1. Komposisi: Rakyat Melaka terdiri daripada pelbagai lapisan masyarakat, termasuk orang Melayu dan Orang Laut.
    2. Golongan Pemerintah dan Diperintah: Masyarakat Melaka terbahagi kepada golongan pemerintah (sultan dan pembesar) dan golongan diperintah (merdeka dan hamba).
    3. Taat Setia dan Kepatuhan: Rakyat Melaka menumpahkan taat setia kepada Sultan Melaka dan mematuhi undang-undang yang dikuatkuasakan oleh kerajaan.
    4. Timbal Balik: Sultan Melaka menjamin kesejahteraan rakyat, dan rakyat pula mengakui kekuasaan sultan. Hubungan timbal balik ini membawa kepada persefahaman dan ikatan antara kedua-dua golongan.
  3. Kedaulatan
    1. Lambang Kekuasaan Tertinggi: Kedaulatan merupakan lambang kekuasaan tertinggi bagi sultan. Ia juga merupakan hak mutlak sultan untuk mengawal rakyat dan wilayah.
    2. Pengiktirafan Luar: Kedaulatan kerajaan Melaka diiktiraf dan diakui oleh kerajaan lain, menunjukkan bahawa kerajaan Melaka bebas daripada campur tangan kuasa asing. Contohnya, kerajaan Dinasti Ming menghantar utusan seperti Laksamana Cheng Ho untuk mengeratkan hubungan dengan Melaka.
    3. Kebebasan daripada Campur Tangan Asing: Kedaulatan menjamin Kesultanan Melayu Melaka bebas daripada campur tangan kuasa asing.
  4. Wilayah Pengaruh
    1. Definisi: Wilayah pengaruh merupakan kawasan pemerintahan raja yang diterima dan diakui oleh rakyat.
    2. Keluasan: Kesultanan Melayu Melaka mempunyai wilayah pengaruh yang luas, meliputi keseluruhan Semenanjung Tanah Melayu dan pantai timur Sumatera.
    3. Cara Perluasan: Wilayah ini diperoleh melalui penaklukan, naungan, dan perkahwinan.
    4. Bukti Kewibawaan: Kewibawaan kerajaan Melayu Melaka terbukti melalui wilayah pengaruhnya yang luas.
  5. Undang-undang
    1. Undang-undang Bertulis: Undang-undang bertulis Kesultanan Melayu Melaka ialah Hukum Kanun Melaka dan Undang-Undang Laut Melaka.
    2. Tujuan: Undang-undang dilaksanakan untuk mengukuhkan kerajaan dan melindungi rakyat. Undang-undang ini menjadikan kerajaan Melayu Melaka sebagai sebuah kerajaan yang unggul.
    3. Asas Syariah dan Adat: Undang-undang tersebut berasaskan syariah dan hukum adat.
  6. Lambang Kebesaran
    1. Identiti Kerajaan: Lambang kebesaran ialah identiti sesebuah kerajaan dan keistimewaan Sultan Melaka.
    2. Simbol Kedaulatan: Lambang kebesaran merupakan simbol kedaulatan sultan yang memerintah. Contoh lambang kebesaran termasuk adat istiadat, penggunaan warna, nobat, regalia, dan cap mohor.
    3. Pengesahan Arahan: Cap mohor digunakan untuk mengesahkan arahan daripada sultan.

Kepentingan Ciri-ciri Negara Bangsa

Ciri-ciri negara bangsa ini penting kerana ia menyumbang kepada kestabilan, kemakmuran, dan pengiktirafan Kesultanan Melayu Melaka sebagai sebuah kuasa yang unggul di Alam Melayu. Ciri-ciri ini membolehkan Melaka berkembang sebagai pusat perdagangan dan kebudayaan yang penting.

Kesimpulan

Ciri-ciri negara bangsa Kesultanan Melayu Melaka mencerminkan sebuah sistem pemerintahan yang teratur, masyarakat yang berhierarki, dan undang-undang yang adil. Semua elemen ini bersatu untuk membentuk sebuah negara bangsa yang kuat dan berdaulat.

Soalan Lazim dan Istilah Penting

Kuiz Uji Minda

Jawab soalan-soalan berikut dalam 2-3 ayat berdasarkan pemahaman anda daripada konteks sumber.

  1. Jelaskan peranan dan kedudukan seorang Raja dalam struktur kerajaan Alam Melayu.
  2. Apakah fungsi utama undang-undang dalam sesebuah kerajaan? Berikan dua contoh undang-undang bertulis yang diamalkan oleh Kesultanan Melayu Melaka.
  3. Huraikan konsep “Wilayah Pengaruh” dan nyatakan lingkungan wilayah pengaruh bagi Kesultanan Melayu Melaka.
  4. Siapakah yang dimaksudkan dengan “Rakyat” dalam ciri negara bangsa, dan apakah tanggungjawab utama mereka?
  5. Bagaimanakah rakyat kerajaan Srivijaya membuktikan ketaatan mereka kepada pemerintah?
  6. Sebutkan dua kerajaan Alam Melayu yang muncul sebelum Kesultanan Melayu Melaka dan nyatakan satu ciri unik bagi setiap kerajaan tersebut.
  7. Apakah sistem pentadbiran yang menjadi tonggak kepada pemerintahan Kesultanan Melayu Melaka dan siapakah yang membantu Sultan dalam pentadbiran?
  8. Nyatakan empat bidang kuasa utama yang dipegang oleh Sultan Melaka.
  9. Bagaimanakah Kesultanan Johor-Riau meneruskan legasi ciri negara bangsa yang diwarisi daripada Kesultanan Melayu Melaka?
  10. Terangkan mengapa kemunculan kerajaan-kerajaan Alam Melayu dianggap sebagai bukti kepada kewujudan asas negara bangsa sebelum kedatangan kuasa Barat.

Skema Jawapan

  1. Raja merupakan tonggak utama dan pemerintah tertinggi dalam sesebuah kerajaan Alam Melayu. Baginda dianggap suci, perlu ditaati oleh rakyat, dan dibantu oleh para pembesar dalam urusan pentadbiran.
  2. Fungsi utama undang-undang adalah untuk menjamin kesejahteraan, keamanan, dan keharmonian sesebuah kerajaan. Dua contoh undang-undang bertulis di Melaka ialah Hukum Kanun Melaka dan Undang-Undang Laut Melaka.
  3. Wilayah pengaruh ialah kawasan pemerintahan seorang raja yang diterima dan diakui oleh rakyatnya. Wilayah pengaruh Kesultanan Melayu Melaka meliputi keseluruhan Semenanjung Tanah Melayu dan pantai timur Sumatera.
  4. Rakyat merujuk kepada penduduk yang menetap di sesebuah wilayah dan memberikan taat setia kepada raja. Tanggungjawab utama mereka adalah mematuhi undang-undang dan tidak menderhaka kepada pemerintah.
  5. Rakyat kerajaan Srivijaya membuktikan kesetiaan mereka kepada raja melalui upacara persetiaan. Dalam upacara ini, mereka akan meminum air sumpah sebagai tanda taat setia.
  6. Dua kerajaan awal ialah Kerajaan Funan yang muncul pada abad pertama dengan wilayah pengaruh dari Sungai Mekong hingga Segenting Kra, dan Kerajaan Champa yang rajanya dianggap suci serta dikaitkan dengan Dewa Siva.
  7. Sistem pentadbiran yang menjadi tonggak pemerintahan Melaka ialah Sistem Pembesar Empat Lipatan. Sultan dibantu oleh para pembesar dalam menjalankan pentadbiran kerajaan.
  8. Empat bidang kuasa utama yang dipegang oleh Sultan Melaka ialah pemerintahan, peperangan, hubungan diplomatik, dan hal ehwal agama.
  9. Kesultanan Johor-Riau meneruskan ciri-ciri negara bangsa Kesultanan Melayu Melaka. Kesultanan ini memberikan penekanan khusus kepada kepentingan agama Islam dalam pemerintahannya.
  10. Kemunculan kerajaan seperti Funan, Champa, dan Srivijaya membuktikan kewujudan asas negara bangsa kerana kerajaan-kerajaan ini telahpun mempunyai ciri-ciri utama seperti raja sebagai pemerintah, undang-undang untuk mentadbir, wilayah pengaruh yang jelas, dan rakyat yang taat setia.

Glosari Istilah Penting

IstilahDefinisi
Negara BangsaSebuah entiti politik yang mempunyai ciri-ciri seperti raja, undang-undang, wilayah pengaruh, dan rakyat yang telah wujud di Alam Melayu sebelum kedatangan Barat.
RajaPemerintah tertinggi dan tonggak utama kerajaan yang perlu ditaati oleh rakyat serta dianggap suci. Baginda dibantu oleh para pembesar.
Undang-undangPeraturan yang dilaksanakan untuk menjamin kesejahteraan dan keamanan kerajaan, serta menjadi panduan dalam urusan pentadbiran.
Wilayah PengaruhKawasan pemerintahan seseorang raja di mana rakyatnya menerima dan memperakui pemerintahan tersebut.
RakyatPenduduk yang menetap di sesebuah wilayah, yang memberikan ketaatan penuh kepada raja dan mematuhi undang-undang.
Kerajaan FunanKerajaan awal di Alam Melayu yang muncul pada abad pertama, dengan wilayah pengaruh dari Sungai Mekong hingga Segenting Kra.
Kerajaan ChampaKerajaan yang muncul pada abad kedua, di mana rajanya dianggap suci dan dikaitkan dengan Dewa Siva.
Kerajaan SrivijayaSebuah empayar terkenal yang berpusat di Palembang, di mana rakyatnya membuktikan kesetiaan melalui upacara persetiaan dan meminum air sumpah.
Kesultanan Melayu MelakaKesultanan yang muncul pada abad ke-15, mewarisi ciri negara bangsa kerajaan Alam Melayu dan mencapai zaman kegemilangan.
Kesultanan Johor-RiauKesultanan yang muncul pada abad ke-16 dan meneruskan ciri negara bangsa Melaka dengan penekanan kepada kepentingan Islam.
Sistem Pembesar Empat LipatanSistem pentadbiran yang menjadi tonggak pemerintahan Kesultanan Melayu Melaka, di mana Sultan dibantu oleh para pembesar.
Hukum Kanun MelakaSalah satu undang-undang bertulis yang diguna pakai dalam Kesultanan Melayu Melaka untuk menjamin keamanan.
Undang-Undang Laut MelakaSalah satu undang-undang bertulis Kesultanan Melayu Melaka yang menjadi panduan dalam pentadbiran, khususnya berkaitan hal ehwal maritim.